Άθως (Άγιο Όρος), από την αρχαία λατρεία...στο σήμερα!

Ιστορική - Τουριστική Αλφάβητος 

~ Α ~

Ακτή - Χερσόνησος Άθωνα - Άγιον Όρος 

ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ ΑΘΩΝΑ 

Όλοι και όλα έχουμε τη ρίζα μας. Αδιαμφισβήτητα, ως νοήμονες άνθρωποι, με εσωτερικές αναζητήσεις, οφείλουμε να ψάχνουμε, να γνωρίζουμε την αρχή του κάθε πράγματος. Στο αντικείμενο του "τουρισμού" θα μάθουμε την ιστορία των πόλεων - χωριών - περιοχών της Ελλάδος και πιθανόν, αργότερα να επεκταθούμε και στις ρίζες του εξωτερικού.

Ο 'Αθως είναι το τρίτο ανατολικότερο "πόδι" μιας τρίποδης χερσονήσου, της Χαλκιδικής, στην ανατολικὴ πλευρά της Μακεδονίας. Το Άγιον Όρος περιλαμβάνει είκοσι Ιερές Μονές και άλλα μοναστικά ιδρύματα και ανεπίσημα χαρακτηρίζεται ως "Αυτόνομη Μοναστική Πολιτεία". Αποτελεί το κέντρο του Ορθόδοξου χριστιανικού μοναχισμού με μνημεία μεγάλης εθνικής, ιστορικής, θρησκευτικής, γραμματειακής και πολιτισμικής αξίας σε παγκόσμια κλίμακα.

Ωστόσο, η ιστορία του τόπου πάει αρκετές χιλιάδες χρόνια πίσω.

• Η χερσόνησος του Αγίου Όρους κατά τους αρχαίους χρόνους ονομάζονταν Ακτή. Ξέρουμε από τους αρχαίους μας γεωγράφους πως υπήρχαν οκτώ πόλεις στην Ακτή, εκ των οποίων τις πέντε αναφέρει ο Σκύλαξ ο Καρυανδεύς, στο έργο του "Περίπλους" : το Δίον, η Ολόφυξος,ο Άθως οι Ακροθώοι (εκεί όπου σήμερα βρίσκεται η Μονή Μεγίστης Λαύρας), οι Κλεωνές,η Απολλωνία,η Ουρανούπολη, το Παλαιώριο και η Θυσσός. Δυστυχώς, δεν γνωρίζουμε την ακριβή θέση όλων των οικισμών. Εικάζεται πως οι πρώτες τρεις βρίσκονταν στην ανατολική πλευρά και οι άλλες δύο στη δυτική.
  
  
• Ο Στράβωνας περιγράφει τον Άθωνα ως ένα όρος με σχήμα μαστού, πολύ υψηλό και με μυτερή κορυφή, κοντά στην οποία βρίσκεται η πόλη Ακροθώοι. Είναι τόσο ψηλός που οι κάτοικοι της κορυφής του, βλέπουνε την ανατολή του ηλίου τρείς ώρες πριν από τους κατοίκους της παραλίας.
  
• Ο Ηρόδοτος χαρακτηρίζει τη θάλασσα του Aθω «θηριωδεστάτη», μιας και το 492π.Χ. εκεί καταποντίστηκε ολόκληρος ο περσικός στόλος που είχε βάλει πλώρη για την Αθήνα υπό τον στρατηγό Μαρδόνιο. Χάθηκαν είκοσι χιλιάδες άνδρες και τριακόσια πλοία. Την εποχή των περσικών πολέμων η χερσόνησος αριθμούσε περί τις δέκα χιλιάδες κατοίκων.
  

  

  ΠΕΛΑΣΓΙΚΗ ΜΟΡΦΗ

• Οι κάτοικοι εκεί πρέπει να έκαναν πολύ υγιεινή ζωή, μιας και σύμφωνα με το Λουκιανό, ζούσαν εκατόν τριάντα με εκατόν ογδόντα έτη. (!) Οι αρχαιότεροι όλων των κατοίκων του Άθωνα ήταν οι Πελασγοί. Αν και γνώριζαν την ελληνική γλώσσα ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι μιλούσαν και άλλες γλώσσες όμοιες με τη δική μας. Αναφέρεται απλώς σε πρότερες από αυτόν μορφές της γλώσσας μας. Έπειτα, κυριάρχησαν σε αυτούς οι Χαλκιδείς άποικοι από την Εύβοια, που κατά πάσα πιθανότητα, έδωσαν και το όνομά τους στη Χαλκιδική.
• Κατά τους χρόνους του Θουκυδίδη κατοικούσαν στον Άθωνα διάφοροι ελληνικοί λαοί, μεταξύ των οποίων αναφέρονται οι Χαλκιδείς, Πελασγοί, Βισάλται, Κρηστώνες και Ειδώνες. Οι πόλεις ήταν υποτελείς στους Αθηναίους και αργότερα υπήχθησαν στη τοπική Συμπολιτεία της Ολύνθου και τελικά στον Φίλιππο Β΄της Μακεδονίας.
  
• Κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. οι Αθηναίοι χάνουν τον έλεγχο της Χαλκιδικής, λόγω της ένταξής της στο βασίλειο της Μακεδονίας. Αργότερα, κατά τους πρώτους αιώνες της χριστιανικής εποχής, έρχεται η παρακμή της Χαλκιδικής. Πέραν του ζυγού των Ρωμαίων δέχεται μαζικές εισβολές Σλάβων & Βουλγάρων. Οι επιπλέον ταλαιπωρίες από τους πειρατές εξηγούν γιατί εγκαταλείπεται σταδιακά η χερσόνησος. Έτσι, κατά τον 5ο αιώνα μ.Χ. δεν κατοικεί πλέον κανείς στις πόλεις της Ακτής. Υπάρχουν μόνον αγάλματα!
• Στον Άθω, λειτούργησαν Μυστήρια μεγίστου κάλλους. Οι μυημένοι στις αλήθειες των μυστηρίων απέβαλλαν την όποια τάση για κάθε τι μη αρμονικό προς την φύση και ονομάζονταν Αθώοι. Όρος που παρέμεινε να ισχύει και στην Δικαιοσύνη για κάποιον που δεν έχει κάνει δυσαρμονική πράξη.
  
  
  
  

  
  

  

  ΠΟΣΕΙΔΩΝ

• Στην δυτική αιχμή της χερσονήσου της Χαλκιδικής, στο πεδίο της Φλέγρας, διεξήχθη την εποχή πριν η ιστορία γίνει θρύλος και ο θρύλος γίνει μύθος, η Γιγαντομαχία. Το όρος Άθως συνδέεται μέσα σ'όλα και με τον ηγέτη των Γιγάντων, Άθωνα, ο οποίος σε διαμάχη με τους Ολυμπίους και συγκεκριμένα τον Ποσειδώνα του πέταξε από τη Θράκη μια πέτρα και λόγω της αστοχίας του, δημιουργήθηκε η χερσόνησος η οποία πήρε και το όνομά του.

Η ΓΙΓΑΝΤΟΜΑΧΙΑ

• Οι Γίγαντες είχαν τελικά την τύχη των Τιτάνων και οι Ολύμπιοι ανέλαβαν το έργο τους επί της Γαίας. Τόπος ιερός λοιπόν, εν γένει, η Χαλκιδική, το πεδίο της νίκης των Ελλήνων Θεών. Στην κορυφή του Άθωνα κτίστηκε ναός με το άγαλμα του Αθώου Διός. Όπως λεγόταν, στην κορυφή του Άθωνα κατά την αρχαιότητα υπήρχαν πολλοί βωμοί, οι οποίοι δεν βρέχονταν, γιατί τα σύννεφα σχηματίζονταν σε κατώτερα στρώματα. Ακόμη, αναφέρεται ότι η σκιά του Άθωνα έφτανε μέχρι τη Λήμνο, όπου κάλυπτε ένα άγαλμα στην πόλη Μύριννα. Επίσης, η Σκιάθος χρωστά το όνομά της στον Άθωνα . (Σκιά + Άθως). 

ΑΠΌΛΛΩΝ ΚΑΙ ΔΆΦΝΗ

• Ο έρωτας του Απόλλωνα προς τη Δάφνη, κόρη του βασιλιά της Αρκαδίας συνέβαλε στην ονομασία του κύριου λιμένα του Άθωνα. Η Δάφνη, προκειμένου να κρατηθεί αγνή, βρήκε καταφύγιο εκεί και "ρίζωσε" , δίνοντας έτσι το όνομά της σε αυτόν. Λόγω του ότι στον κύριο αυτό λιμένα του Άθωνα υπήρχαν πολλά Δαφνόδεντρα, έμεινε ο μύθος ότι η Δάφνη μεταμορφώθηκε σε δέντρο ώστε ανάμεσα σε αυτά να.. σωθεί. Από αυτό φαίνεται ότι από τους αρχαίους χρόνους η περιοχή συνδέθηκε με τον "αγώνα" για την αγνότητα και την καθαρότητα ψυχής και σώματος.
• Λόγω της άγριας φύσης και της πλούσιας πανίδας της περιοχής, λατρεύτηκε η Δρυμωναία Άρτεμις και ο Άθως έγινε ο Ιερός Τόπος της Θεάς, των Παρθενώνων - Ναών της, καθώς και των θησαυρών της, υλικών και μη. Η προστασία της Θεάς δεν περιορίζεται μόνο στη Φύση. Επεκτείνεται και στους ανθρώπους και ιδιαίτερα στους νέους. Αυτοί της αφιερώνουν κατά την ημέρα των γάμων τους τη ζώνη τους (παρθενική) ή μια πλεξούδα από τα μαλλιά τους. Η Άρτεμις είναι κατεξοχήν προστάτιδα των γυναικών που την επικαλούνται σε όλα τα στάδια της ζωής τους. Φιλομείραξ, για τα νεαρά κορίτσια, Φιλοπάρθενος για τις έφηβες, Ορσιλοχεία για τις μητέρες και Λυτηρία τη στιγμή του θανάτου τους.
  
  

  

  ΆΡΤΕΜΙΣ

  
  
• Κλείνοντας, αυτό που αξίζει ίσως περισσότερο να σημειωθεί είναι ότι το Άγιον Όρος που σήμερα είναι άβατο για κάθε θηλυκό, στην αρχαιότητα ήταν άβατο για τους άνδρες. Περίφημη υπήρξε και η πόλη Καρυαί (Καρυδιές) με το ονομαστό Ιερό της Καρύας Αρτέμιδος ή Καρυάτιδος, το οποίο όπως και τα άλλα εκεί Ιερά της Θεάς, αποτελούσε χώρο άβατο για τους άνδρες. Ο λόγος είναι το ότι στους Παρθενώνες της Αρτέμιδος φιλοξενούνταν και μυούνταν νεαρές κόρες μέχρι και τα δεκαεννέα τους χρόνια.

• Εκεί διδάσκονταν από την Παρθένο Άρτεμη( και, πιθανά, σε "συνεργασία" με την Γλαυκώπη Αθηνά ), το πως να ζουν ενάρετα, ως ηθικά θηλυκά, τι συμπεριφορά να έχουν ως μητέρες, ως φίλες, ως σύζυγοι καθώς, το πως θα κρατούν τη γαλήνη, την ισορροπία, τη σοφία σε κάθε σχέση τους. Μάθαιναν τέχνες που αρμόζουν σε μια γυναίκα όπως την υφαντική τέχνη, χειροτεχνίες, ίσως και κάποιο μουσικό όργανο. Όσες το επιθυμούσαν, μάθαιναν ακόμη και την τέχνη του κυνηγιού. Μετά το πέρας των ετών αυτών, όσες από τις κόρες το επιθυμούσαν, έβγαιναν έτοιμες να "στήσουν" το σπιτικό τους, αφού πρώτα είχαν "στήσει" μια ακέραιη και αγνή προσωπικότητα. Με αγάπη και σταθερότητα φρόντιζε για την αθωότητα και την παρθενικότητα όχι μόνον του εαυτού της, αλλά και των Νυμφών που την περιστοίχιζαν κι επίσης αυτών που με τις υπηρεσίες τους την τιμούσαν.

• Αυτό, είναι κάτι επιπλέον που αποδεικνύει το προαναφερθέν : " ...από τους αρχαίους χρόνους η περιοχή συνδέθηκε με τον "αγώνα" για την αγνότητα και την καθαρότητα ψυχής και σώματος. " . 

• Στη Μονή Μεγίστης Λαύρας υπάρχει μία μαρμάρινη αναθηματική ανάγλυφη πλάκα, στην οποία απεικονίζεται ένα τεράστιο αυτί εντός πλαισίου, πάνω από το οποίο υπάρχει εγχάρακτη η επιγραφή: ΑΡΤΕΜΙΔΙ ΑΓΡΟΤΕΡΑ / ΝΕΒΡΙΣ ΕΠΙΤΑΓΗΝ / ΑΝΕΘΗΚΕΝ. Από τους χαρακτήρες εξάγεται το συμπέρασμα ότι η πλάκα ανήκει στην Κλασική Ελληνική Περίοδο και χρονολογείται στον Ε΄ – Δ΄ π.Χ. αιώνα. Η τοποθέτηση της αναθηματικής πλάκας στο συγκεκριμένο σημείο είναι αφιέρωμα κάποιας Νεβρίδος στην θεά Αρτέμιδα και αποτελεί απόδειξη πως υπήρχαν ελληνικοί ναοί οι οποίοι κατεστράφησαν. (!) 
  
• Από την πόλη του Άθωνα, Απολλωνία, πέρασε ο απόστολος Παύλος ενώ μετέβαινε από τους Φιλίππους στη Θεσσαλονίκη και από τότε χρονολογείται η διάδοση του χριστιανισμού στον Άθωνα. 

• Ο οργανωμένος αγιορίτικος μοναχισμός χρονολογείται από τον 8ο - 9ο αιώνα, ως θεμελιωτής όμως της μοναστικής πολιτείας αναφέρεται ο Αθανάσιος Αθωνίτης (10ος αιώνας). Αναδείχτηκε σε κέντρο της Ορθοδοξίας στους τελευταίους αιώνες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ενώ κατά την πολύχρονη περίοδο της Τουρκοκρατίας - παρά τις καταστροφές και λεηλασίες που υπέστη - υπήρξε σημείο αναφοράς στους αγώνες του Γένους για την ελευθερία και τη διάσωση της θρησκευτικής του ταυτότητας. Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους περιήλθε στο ελληνικό κράτος (ενσωματώθηκε οριστικά το 1923) και, με σειρά συνταγματικών και νομοθετικών διατάξεων, κατοχυρώθηκε η διοικητική του αυτονομία.

Πηγή1 , Πηγή2 , Πηγή3
Επιμέλεια σύνταξης:

Αγιαννίδου Σοφία